اعمال شب جمعه قسمت دوم
ششم:دعاهاى مخصوص شب جمعه را بخواند که آن دعاها بسیار است و ما به ذکر برخى از آنها بسنده مىکنیم: به سند صحیح از امام صادق علیه السّلام روایت شده:هرکس در شب جمعه در سجده آخر نافله شب این دعا را هفت بار، بخواند،هنگامیکه از آن فارغ شود،آمرزیده شده باشد. و اگر در هر شب این دعا را در سجده آخر نافله شب بخواند،بهتر است. و آن دعا این است:
اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ وَ اسْمِکَ الْعَظِیمِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی ذَنْبِیَ الْعَظِیمَ .
خدایا!از تو مىخواهم به عنایت کریمانه و نام بزرگت که درود فرستى بر محمّد و خاندان محمّد و از گناهانم بزرگم درگذرى.
و از حضرت رسول صلّى اللّه علیه و آله روایت شده:هرکس در شب یا روز جمعه این دعا را، هفت بار بخواند،اگر در آن شب یا در آن روز از دنیا برود وارد بهشت می شود و آن دعا این است:
اللَّهُمَّ أَنْتَ رَبِّی لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ خَلَقْتَنِی وَ أَنَا عَبْدُکَ وَ ابْنُ أَمَتِکَ وَ فِی قَبْضَتِکَ وَ نَاصِیَتِی بِیَدِکَ أَمْسَیْتُ عَلَى عَهْدِکَ وَ وَعْدِکَ مَا اسْتَطَعْتُ أَعُوذُ بِرِضَاکَ مِنْ شَرِّ مَا صَنَعْتُ أَبُوءُ بِنِعْمَتِکَ [بِعَمَلِی] وَ أَبُوءُ بِذَنْبِی [بِذُنُوبِی] فَاغْفِرْ لِی ذُنُوبِی إِنَّهُ لا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلا أَنْتَ .
خدایا!تویى پروردگار من،شایسته پرستشى جز تو نیست،تو مرا آفریدى و من بنده تو و فرزند کنیز تو و در دست قدرت توام و زمام زندگی ام به دست توست،تا توانستم بر عهد و پیمان روز را به شب آوردم.از شرّ آنچه انجام دادم به خوشبینى و خشنودى تو پناه مىآورم،به نعمتت اعتراف و به گناهم اقرار مىنمایم پس گناهانم را بیامرز،زیرا گناهان را جز تو نمی آمرزد.
شیخ طوسى و سیّد کفعمى و سیّد ابن باقى رحمهم اللّه فرموده اند:در شب و روز جمعه و شب و روز عرفه مستحب است دعاى اللّهم من تعبّا...خوانده شود،ما آن را از کتاب?مصباح شیخ?نقل میکنیم و آن دعا این است:
اللَّهُمَّ مَنْ تَعَبَّأَ وَ تَهَیَّأَ وَ أَعَدَّ وَ اسْتَعَدَّ لِوِفَادَةٍ إِلَى مَخْلُوقٍ رَجَاءَ رِفْدِهِ وَ طَلَبَ نَائِلِهِ وَ جَائِزَتِهِ فَإِلَیْکَ یَا رَبِّ تَعْبِیَتِی وَ اسْتِعْدَادِی رَجَاءَ عَفْوِکَ وَ طَلَبَ نَائِلِکَ وَ جَائِزَتِکَ فَلا تُخَیِّبْ دُعَائِی یَا مَنْ لا یَخِیبُ عَلَیْهِ سَائِلٌ [السَّائِلُ] وَ لا یَنْقُصُهُ نَائِلٌ فَإِنِّی لَمْ آتِکَ ثِقَةً بِعَمَلٍ صَالِحٍ عَمِلْتُهُ وَ لا لِوِفَادَةِ مَخْلُوقٍ رَجَوْتُهُ أَتَیْتُکَ مُقِرّا عَلَى نَفْسِی بِالْإِسَاءَةِ وَ الظُّلْمِ،
خدایا!هرکس به امید کمک و طلب عطا و جود و جایزه مخلوقى مجهّز و مهیّا و آماده دیدار او شود،تنها به سوى توست اى پروردگار من استعداد و آمادگى من به امید عفو و درخواست و جایزهاست،پس مرا از خواستهام ناامید مساز،اى آنکه پرسنده اى از او محروم نگردد و بخشیدهاى از او نکاهد من به پشتوانه عمل شایستهاى که انجام داده باشم،و یا به امید آفریدهاى که به او دل بسته باشم به پیشگاهت نیامدهام،به درگاهت آمدهام با با اعتراف بر نفس خویش به بدکارى دستم
مُعْتَرِفا بِأَنْ لا حُجَّةَ لِی وَ لا عُذْرَ أَتَیْتُکَ أَرْجُو عَظِیمَ عَفْوِکَ الَّذِی عَفَوْتَ [عَلَوْتَ] بِهِ [عَلَى] عَنِ الْخَاطِئِینَ [ الْخَطَّائِینَ] فَلَمْ یَمْنَعْکَ طُولُ عُکُوفِهِمْ عَلَى عَظِیمِ الْجُرْمِ أَنْ عُدْتَ عَلَیْهِمْ بِالرَّحْمَةِ فَیَا مَنْ رَحْمَتُهُ وَاسِعَةٌ وَ عَفْوُهُ عَظِیمٌ یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ لا یَرُدُّ غَضَبَکَ إِلا حِلْمُکَ وَ لا یُنْجِی مِنْ سَخَطِکَ إِلا التَّضَرُّعُ إِلَیْکَ فَهَبْ لِی یَا إِلَهِی فَرَجا بِالْقُدْرَةِ الَّتِی تُحْیِی بِهَا مَیْتَ الْبِلادِ ،
و با اعتراف به اینکه هیچ دلیل و نه عذرى بر بدکارىام نیست،گذشت فراگیرت را که بر آن از خطاکاران درمىگذرى امیدوارم،پس پافشارى بر جرم بزرگشان از اینکه بر انان دوباره مهرورزى تو را بازنداشت،پس اى آنکه رحمتش فراگیر و گذشتش بس بزرگ است اى بزرگ،اى بزرگ،اى بزرگ،جز بردبارىات خشم تو را برنگرداند و جز زارى به پیشگاهت از ناخشنودىات رهایى نبخشد،پس خدایا!با نیرویى که با آن سرزمینهاى مرده را زنده مىکنى برایم گشایشى بخش
وَ لا تُهْلِکْنِی غَمّا حَتَّى تَسْتَجِیبَ لِی وَ تُعَرِّفَنِی الْإِجَابَةَ فِی دُعَائِی وَ أَذِقْنِی طَعْمَ الْعَافِیَةِ إِلَى مُنْتَهَى أَجَلِی وَ لا تُشْمِتْ بِی عَدُوِّی وَ لا تُسَلِّطْهُ عَلَیَّ وَ لا تُمَکِّنْهُ مِنْ عُنُقِی اللَّهُمَّ [إِلَهِی] إِنْ وَضَعْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یَرْفَعُنِی وَ إِنْ رَفَعْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یَضَعُنِی وَ إِنْ أَهْلَکْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یَعْرِضُ لَکَ فِی عَبْدِکَ أَوْ یَسْأَلُکَ عَنْ أَمْرِهِ،
و از اندوه هلاکم مکن تا آنکه دعایم را مستجاب نمایى و مرا به اجابت دعایم آگاه سازى و شیرینى سلامت و تندرستى را تا پایان عمر به من بچشان و مرا در معرض سرزنش دشمنم قرار مده و او را بر من چیره مساز و بر گردنم مسلّط مکن خدایا!اگر تو مرا حقیر و پست بدارى،پس چه کسى بلندم گرداند و اگر تو مرا بلند گردانى،پس کیست آنکه مرا خوار کند و اگر هلاکم کنى،پس کیست آنکه درباره بندهات در برابر تو خود نماید؟یا از کار او از تو پرسوجو کند؟
وَ قَدْ عَلِمْتُ أَنَّهُ لَیْسَ فِی حُکْمِکَ ظُلْمٌ وَ لا فِی نَقِمَتِکَ عَجَلَةٌ وَ إِنَّمَا یَعْجَلُ مَنْ یَخَافُ الْفَوْتَ وَ إِنَّمَا یَحْتَاجُ إِلَى الظُّلْمِ الضَّعِیفُ وَ قَدْ تَعَالَیْتَ یَا إِلَهِی عَنْ ذَلِکَ عُلُوّا کَبِیرا اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ فَأَعِذْنِی وَ أَسْتَجِیرُ بِکَ فَأَجِرْنِی وَ أَسْتَرْزِقُکَ فَارْزُقْنِی وَ أَتَوَکَّلُ عَلَیْکَ فَاکْفِنِی وَ أَسْتَنْصِرُکَ عَلَى عَدُوِّی [عَدُوِّکَ] فَانْصُرْنِی وَ أَسْتَعِینُ بِکَ فَأَعِنِّی وَ أَسْتَغْفِرُکَ یَا إِلَهِی فَاغْفِرْ لِی آمِینَ آمِینَ آمِینَ .
با آنکه به یقین مىدانم که نه در حکم تو ستمى است و نه در انتقامت شتابى،چه تنها کسى در انتقام شتاب مىکند که از دستدادن فرصت را مىهراسد و فقط کسى محتاج ستمگرى است که ناتوان است،و حال آنکه تو اى خداى من!از این امور بسیار برترى.بار خدایا به تو پناه مىآورم،پس پناهم ده و از تو امان مىجویم پس امانم ده و از توروزى مىطلبم پس روزىام ده و اعتماد مىکنم بر تو،پس تو خود مرا کافى باش،و براى غلبه بر دشمنم از تو یارى مىخواهم پس یارىام ده،و از تو مدد مىجویم پس مرا مدد فرما، اى خداى من!دعایم را بپذیر.بپذیر.بپذیر.
هفتم:در شب جمعه دعاى«کمیل»را بخواند[کمیل بن زیاد نخعى،از اصحاب امیر المؤمنین علیه السّلام است که حضرت به اصرار وى دعاى کمیل را انشاء و به او تعلیم فرمود]
هشتم:در شب جمعه دعاى«اللّهمّ یا شاهد کلّ نجوى»را که در شب عرفه هم خوانده مىشود،بخواند.
نهم:در شب جمعه ده مرتبه بگوید:
یَا دَائِمَ الْفَضْلِ عَلَى الْبَرِیَّةِ یَا بَاسِطَ الْیَدَیْنِ بِالْعَطِیَّةِ یَا صَاحِبَ الْمَوَاهِبِ السَّنِیَّةِ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ خَیْرِ الْوَرَى سَجِیَّةً وَ اغْفِرْ لَنَا یَا ذَا الْعُلَى فِی هَذِهِ الْعَشِیَّةِ.
اى کسی که جود و بخشش توبه آفریدگان همیشگى است!اى آنکه دو دست سخاوت خود را براى عطا گشودهاى!اى صاحب عطاهاى گرانبها!بر محمّد و خاندان او،نیکوخوترین مردمان درود فرصت،و ما را اى خداى بلندمرتبه در چنین شبى بیامرز.
این ذکر شریف در شب عید فطر نیز خوانده می شود.
دهم:در شب جمعه انار بخورد،چنانکه امام صادق علیه السّلام در هر شب جمعه میل میفرمود،و اگر هنگام خوابیدن بخورد،شاید بهتر باشد،چه آنکه روایت شده: هرکه وقت خوابیدن انان بخورد تا صبح در جان خود ایمن خواهد بود.و سزاوار است هرگاه انار بخورد،در زیر آن دستمالى بگستراند که هر دانهاى از ان بیفتد جمع کرده و بعد بخودرد و بهتر است دیگرى را در آن انار شریک نسازد.
شیخ جعفر ابن احمد قمى رحمة اللّه در کتاب، عروس از امام صادق علیه السّلام روایت کرده:هرکه ما بین دو رکعت نافله و فریصه صبح صد مرتبه بگوید:
سُبْحَانَ رَبِّیَ الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ رَبِّی وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ
منزه است پروردگار بزرگ من و به ستایش او را سزاست،از خدا،پروردگار خود،آمرزش مىطلبم و به سوى او باز مىگردم.
خدا در بهشت خانهاى براى او بنا کند.و شیخ طوسى و سید ابن طاووس و دیگران این دعا را ذکر کرده و گفته اند:مستحب است در سحر شب جمعه این دعا خوانده شود:
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ هَبْ لِیَ الْغَدَاةَ رِضَاکَ وَ أَسْکِنْ قَلْبِی خَوْفَکَ وَ اقْطَعْهُ عَمَّنْ سِوَاکَ حَتَّى لا أَرْجُوَ وَ لا أَخَافَ إِلا إِیَّاکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ هَبْ لِی ثَبَاتَ الْیَقِینِ وَ مَحْضَ الْإِخْلاصِ وَ شَرَفَ التَّوْحِیدِ وَ دَوَامَ الاسْتِقَامَةِ وَ مَعْدِنَ الصَّبْرِ وَ الرِّضَا بِالْقَضَاءِ وَ الْقَدَرِ یَا قَاضِیَ حَوَائِجِ السَّائِلِینَ یَا مَنْ یَعْلَمُ مَا فِی ضَمِیرِ الصَّامِتِینَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ،
خدایا!بر محمّد و خاندان او درود فرست و در این بامداد خشنودى خود را بر من ارزانى بدار،و ترس از خویش را در دلم جاى ده،و دلم را از غیر خود ببر،تا به غیر تو امید نبندم و جز از تو نترسم،خدایا!بر محمّد و خاندان او درورد فرست و مرا یقین استوار،و اخلاص بىشائبه و قدر خود،ببخش،اى برآورنده نیازهاى پرسندگان! اى آنکه هرچه در نهاد خاموشان مىگذرد مىداند!بر محمد و خاندانش درود فرست
وَ اسْتَجِبْ دُعَائِی وَ اغْفِرْ ذَنْبِی وَ أَوْسِعْ رِزْقِی وَ اقْضِ حَوَائِجِی فِی نَفْسِی وَ إِخْوَانِی فِی دِینِی وَ أَهْلِی إِلَهِی طُمُوحُ الْآمَالِ قَدْ خَابَتْ إِلا لَدَیْکَ وَ مَعَاکِفُ الْهِمَمِ قَدْ تَعَطَّلَتْ إِلا عَلَیْکَ وَ مَذَاهِبُ الْعُقُولِ قَدْ سَمَتْ إِلا إِلَیْکَ فَأَنْتَ الرَّجَاءُ وَ إِلَیْکَ الْمُلْتَجَأُ یَا أَکْرَمَ مَقْصُودٍ وَ أَجْوَدَ مَسْئُولٍ هَرَبْتُ إِلَیْکَ بِنَفْسِی یَا مَلْجَأَ الْهَارِبِینَ،
و خواهشم را برآور،و گناهم را بیامرز و روزىام را وسعت بخش و نیازهاى درونىام و حوائج براداران دینىام و خانوادهام را برآورد،خداى من آروزوهاى دور و سرکش جز نزد تو ناکام است،همّتهاى بلند جز آنکه بر گرد کوى تو گردد بیهوده باشد و راههاى خرد بسته است جز به سوى تو،پس تویى امید دلها و به سوى توست پناهگاه،اى گرامىترین مراد،و بخشندهترین درخواست شده!با همه وجودم به سوى تو گریختهام،اى پناهگاه گریختگان،
بِأَثْقَالِ الذُّنُوبِ أَحْمِلُهَا عَلَى ظَهْرِی لا أَجِدُ لِی إِلَیْکَ شَافِعا سِوَى مَعْرِفَتِی بِأَنَّکَ أَقْرَبُ مَنْ رَجَاهُ الطَّالِبُونَ وَ أَمَّلَ مَا لَدَیْهِ الرَّاغِبُونَ یَا مَنْ فَتَقَ الْعُقُولَ بِمَعْرِفَتِهِ وَ أَطْلَقَ الْأَلْسُنَ بِحَمْدِهِ وَ جَعَلَ مَا امْتَنَّ بِهِ عَلَى عِبَادِهِ فِی کِفَاءٍ لِتَأْدِیَةِ حَقِّهِ [أَنَالَ بِهِ حَقَّهُ] صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ لا تَجْعَلْ لِلشَّیْطَانِ عَلَى عَقْلِی سَبِیلا وَ لا لِلْبَاطِلِ عَلَى عَمَلِی دَلِیلا.
با بارهاى گناه که بر دوش مىکشم،درحالىکه براى رسیدن به تو یاورى نمىیابم جز آگاهى از اینکه تو نزدیکترین کسى هستى که امید جویندگان به اوست و آنچه را که نزد اوست راغبان آرزومندند،اى آنکه خردها را به معرفت خویش شکوفا ساخت،و زبانها را به ستایش خود گشود و آنچه را بر بندگانش منّت گذارد،براى اداى حق خود بسنده ساخت،بر محمّد و خاندان درود فرست و براى شیطان بر خردم راهى و به سوى باطل بر عملم راهنما و دلیلى قرار مده.
و به هنگام طلوع صبح روز جمعه این دعا را بخواند:
أَصْبَحْتُ فِی ذِمَّةِ اللَّهِ وَ ذِمَّةِ مَلائِکَتِهِ وَ ذِمَمِ أَنْبِیَائِهِ وَ رُسُلِهِ عَلَیْهِمُ السَّلامُ وَ ذِمَّةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ ذِمَمِ الْأَوْصِیَاءِ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِمُ السَّلامُ آمَنْتُ بِسِرِّ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِمُ السَّلامُ وَ عَلانِیَتِهِمْ وَ ظَاهِرِهِمْ وَ بَاطِنِهِمْ وَ أَشْهَدُ أَنَّهُمْ فِی عِلْمِ اللَّهِ وَ طَاعَتِهِ کَمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ.
شب را صبح کردم در امان خدا و امان فرشتگان و امان پیامبران و فرستادگان او(درود بر آنان باد)،و امان محمّد(درود خدا بر او و خاندان او باد)،و امانهاى جانشینیان خاندان محمّد(درود بر آنان باد)،ایمان آوردم به نهان خاندان محمّد(بر ایشان درود باد)و ظاهر و باطن ایشان،و گواهى مىدهم که همانا ایشان در معرفت به خدا و طاعت او همچون محمّد(درود خدا بر او و خاندان او)هستند.
روایت شده:هرکس پیش از نماز صبح روز جمعه سه مرتبه بگوید:
أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لا إِلَهَ إِلا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ.
آمرزش میجویم از خداى که شایسته پرستشى جز آن زنده پاینده نیست و به سوى او باز میگردم.
گناهانش آمرزیده شود هرچند از حباب نشسته بر دریا بیشتر باشد
